Budowa nartorolek: wszystko o mostach nośnych

Mosty nośne, zwane też szynami, czy ramami nartorolek to podłużne, wąskie elementy kształtem przypominające odcinek narty. To na nich użytkownik opiera swoją masę, do nich też bezpośrednio lub pośrednio przykręcone są koła. Także wiązania (biegowe wiązania narciarskie) lub przeróżne konstrukcje pozwalające na przypięcie nartorolki do buta narciarskiego przytwierdzone są lub zespolone z mostami nartorolek.

Mosty obok kół to element, od którego zależą najważniejsze cechy nartorolek, w tym w dużej mierze waga sprzętu, elastyczność, zdolność lub niezdolność do pochłaniania drgań, czy energii odbicia. Wybór konkretnego modelu nartorolek, a co za tym idzie konstrukcji mostu nośnego, rzutuje wprost na osiągi, komfort, czy możliwość dokładnego odwzorowania techniki narciarskiej. Dlatego też przed zakupem nartorolek warto przyjrzeć się bliżej zastosowanym w nich ramom.

Dla jednego zaleta, dla innego wada

Nartorolki wykorzystujemy do różnych aktywności. Najczęściej służą do narciarskich treningów specjalistycznych, rekreacji, a nawet turystyki. Coraz częściej są narzędziem fitness, którego głównym zadaniem jest utrzymanie ich posiadacza w zdrowiu i kondycji.

Nartorolki powszechnie używa się także do rywalizacji. Cechy, które mogą być zaletą na treningu, przy ściganiu się bywają wadą. I odwrotnie. Tak jest choćby ze sztywnością mostu. Dlatego przy wyborze sprzętu warto się zastanowić, do czego głównie będzie nam służył.

Na jakie cechy zwrócić uwagę

Waga

Niska waga zawsze w cenie. Lekkie nartorolki sprawdzą się na zawodach i na treningu. Któż chciałby dźwigać kule u nogi? Nie zawsze jednak waga idzie w parze z innymi, pożądanymi właściwościami sprzętu. Czasami musimy zaakceptować wyższą masę i szukać kompromisu, by zyskać na elastyczności, czy wytrzymałości mechanicznej mostów.

Elastyczność

Nartorolki startowe powinny być zbudowane na mostach sztywnych. Cała siła, którą zawodnik włoży w odepchnięcie, powinna prowadzić do rozpędzenia i utrzymania prędkości. Elastyczne, uginające się mosty, choć zapewniają komfort i pochłaniają drgania, rozpraszają część włożonej siły. Podczas zawodów liczy się jedynie prędkość i brak strat energii, inne cechy schodzą na dalszy plan.

Z drugiej strony tłumiące mosty to właściwość pożądana w sprzęcie służącym do codziennej aktywności. Każdy ceni zdrowie. Sport nie powinien być powodem urazów, czy problemów ortopedycznych. Te mogą zdarzyć się przy bardzo częstych i długich jazdach na nartorolkach na gorszych nawierzchniach. Sztywne mosty i twarde koła przenoszą tysiące mikrouderzeń i wstrząsów, co powoduje też wibracje. Wszystko transferuje się wprost na stopy, dalej na stawy: skokowy, kolanowy, a nawet biodrowy. Przy jeździe na bardzo złej nawierzchni ucierpieć może nawet kręgosłup.

Dlatego w sprzęcie treningowym, wykorzystywanym też do rekreacji, turystyki, czy po prostu do utrzymania dobrej formy, warto zwrócić uwagę na zdolności absorbowania wstrząsów. To, czego nie wytłumi koło, powinno być zamortyzowane przez most.

Odwzorowanie zachowania na śniegu

To cecha ważna dla biegających na nartach, także tych, którzy korzystają teraz z nartorolek i nie wykluczają, że kiedyś swoje umiejętności zechcą wykorzystać na biegówkach. Wiedzą o tym producenci, którzy w promocji nartorolek stosują hasła "poczujesz się jak na śniegu". Nie chodzi tu o gładkość i miękkość poślizgu, ani też wrażenia estetyczne. Haczyk ukryty jest w pochłanianiu energii.

Choć w ogólnym pojęciu technika jazdy na nartorolkach jest bardzo bliska tej, która stosowana jest w biegach narciarskich, różnice pomiędzy śniegiem i asfaltem są ogromne. Współczynnik tarcia guma - asfalt jest nieporównywalnie większy niż między nartą i śniegiem. Przykładowo jeśli w kroku łyżwowym na biegówkach odbicie wykonamy zbyt szybko i dynamicznie, duża część włożonej energii zostanie zmarnowana na uślizg narty, czy jej zapadnięcie w miękki śnieg. Na nartorolkach przy twardych nawierzchniach ten efekt nie występuje. Nie przypadkowo trenerzy powtarzają, że "nartorolka wybaczy każdy błąd".

Dlatego też wyczynowi biegacze narciarscy wybierają do letniego treningu nartorolki z elastycznymi mostami. Przy analogicznym odbiciu, jak opisane powyżej - jeśli będzie ono zbyt silne, dynamiczne, krótkotrwałe - włożona siła spowoduje duże ugięcie mostu nośnego nartorolki, a tylko pozostała jej część nada przyspieszenie. Elastyczne, tzw. "pracujące" mosty po części chronią narciarza przed rozleniwieniem i mobilizują do stosowania techniki identycznej z narciarską.

Wytrzymałość

Materiały wykorzystane do produkcji mostów wprost wpływają na ich wytrzymałość. Najbardziej trwałe są konstrukcje sztywne. Most - profil z grubego aluminium - może nie złamać się nigdy. Włókno węglowe słynie także z dużej odporności. Relatywnie najmniej wytrzymałe i podatne na złamania są mosty z kompozytów. Te na szczęście też nie są tak częste, a znani producenci nartorolek z zaawansowanymi technologicznie mostami bez wnikania w szczegóły wymieniają uszkodzone egzemplarze, nawet po okresie gwarancji.

Długość

Rozmiar ma znaczenie. I znów do rywalizacji i treningu pożądane są inne długości. Do startów, zwłaszcza techniką łyżwową, cenione są nartorolki krótkie. Krótszy most to niska waga i mniejsza bezwładność, można szybciej wykonywać precyzyjne ruchy. Podczas ścigania się istotna jest także możliwość umieszczenia wiązania w taki sposób, by but użytkownika znajdował się centralnie pomiędzy kołami. To umożliwia przeniesienie jednakowych sił na oba punkty podparcia i zmniejszenie ryzyka uślizgu jednego z kół przy mocnych odbiciach lub zmniejszeniu przyczepność.

Przy pozostałych zastosowaniach cenione są nartorolki dłuższe. Te umożliwiają lepsze wyważenie sprzętu, tak aby tylne koło nartorolki mniej ciążyło. Dłuższa nartorolka lepiej imituje też nartę. Większy rozstaw kół wpływa również na dobre i pewne prowadzenie.

Najkrótsze nartorolki sportowe do techniki łyżwowej spotykane na rynku mają rozstaw osi 530 mm. To minimalna wartość graniczna wynikająca z przepisów FIS (Międzynarodowej Federacji Narciarskiej). Krótszy sprzęt nie jest dopuszczany do rywalizacji. Z kolei rzadko spotyka się sprzęt do łyżwy o rozstawie osi większym niż 620-630 mm. W sprzęcie do jazdy poza asfaltem - zwłaszcza w rolkach terenowych - rozstaw kół jest mniejszy, nawet około 50 cm. Tu liczy się głównie mniejsza waga i mobilność, a także zdolność do pokonywania przeszkód.

Przy biegu techniką klasyczną przednie koło nartorolki nogi zakrocznej, tej która pozostaje swobodnie w zwisie po odbiciu, niczym czub narty powinno opierać się na podłożu. To możliwe jest tylko przy odpowiedniej długości nartorolek, czyli ich mostów. Niektórzy producenci stosują dodatkowo tzw. antenki, konstrukcję z druta zakończoną kółkiem montowaną przed przednim kołem nartorolki. Przykładowo w modelu Marwe Classic 800XC rozstaw osi właściwych kół nartorolki to 590 mm, ale zastosowanie "antenki" zwiększa ich długość do 800 mm.

Dłuższe nartorolki spotykamy najczęściej w sprzęcie zbudowanym z elastycznymi mostów. Te, by mogły zapracować, muszą mieć odpowiednią długość, zbyt krótkie będą za sztywne. Konstruktorzy stosują różne długości w zależności od typu konstrukcji i budulca wykorzystanego do produkcji mostów.

Tabela 1: Porównanie długości (rozstawu osi) nartorolek spotykanych na polskim rynku

Stabilność

Ta zależy nie od budulca, ale kształtu mostu. Konstrukcje, w których platforma nośna znajduje się niżej niż osie kół - obrazowo mówiąc płaszczyzna, na której stoi użytkownik jest niżej niż otwory w moście służące do osadzenia osi kół - są bardziej stabilne niż nartorolki na bazie prostych mostów. Więcej przeczytasz o tym w naszym tekście Stabilność - klucz do równowagi, przyjemności i wyników na nartorolkach.

Materiał

Producenci stosują różne materiały do budowy mostów nartorolek, by osiągnąć pożądane cechy. Współcześnie najczęściej spotykamy szyny zbudowane ze stopów aluminium, także z aluminium lotniczego. Materiał ten jest lekki i wytrzymały, a co ważne stosunkowo tani, za to sztywny. Z rzadka spotyka się też mosty ze stali. Bardziej zaawansowane modele wykorzystują kompozyty lub włókno węglowe.

Tabela 2. Porównanie cech mostów nartorolek zbudowanych z różnych materiałów

* nartorolki marki Ski Way pomimo zastosowania aluminium do budowy charakteryzują się elastycznością mostów, więcej o tym piszemy poniżej

Aluminium

Stopy aluminium to jeden z częściej spotykanych budulców w mostach nartorolek. Metal ten jest lekki, tani, łatwy w obróbce. Gdyby nie jego sztywność, byłby w tym zastosowaniu niemal idealny. Metalowe mosty nartorolek najczęściej zbudowane są z aluminium lotniczego, lekkiego i wytrzymałego. Stop nie może być zbyt twardy, by nie pękał, także zbyt miękki, by nie wyginał się. W poszukiwaniu kompromisu z myślą o bezpieczeństwie użytkownika wybiera się raczej miękkość - lepiej by nartorolka w ekstremalnych okolicznościach się wygięła, niż pękła.

Mosty aluminiowe zrobione są najczęściej z pustej w środku prostokątnej rury. Bywa, że są fragmentem ceownika (przekrój w kształcie litery C). Spotyka się także - to zwłaszcza w rolkach terenowych - zaawansowane konstrukcje po obróbce skrawaniem CNC.

Proste i ciekawe rozwiązanie w swoich nartorolkach stosuje włoski producent Ski Way. Dzięki opatentowanej technologii aluminiowe mosty większości modeli tej firmy są wyginane - wypiętrzane i nabierają kształtu lekkiego łuku. Dzięki czemu nabierają elastyczności i mają właściwości tłumiące bardzo bliskie konstrukcjom z kompozytów.

Kompozyty

Kompozyt to materiał utworzony z kilku komponentów. Najczęściej spotykanym kompozytem przy budowie nartorolek jest połączenie włókna szklanego (po angielsku fibreglass) z innymi składnikami. Popularne są syntezy włókna szklanego z drewnem. Tak swoje nartorolki buduje Vexa w modelach Flex Composite, Skigo w modelu Fibreglass i Swenor w modelach Fibreglass czy Finstep.

Innym, często spotykanym kompozytem jest mieszanka włókna szklanego i węglowego. Tak zbudowane są np. modele: Swenor Carbonfibre, czy egzotyczne na naszym rynku Globulonero CS2 i B2.

Mosty jak w nartach

W wysokiej klasy nartorolkach spotykamy mosty zbudowane technologią identyczną jak przy wytwarzaniu wysokiej klasy nart biegowych. Tu wykorzystuje się drewnianą sklejkę, karton, nomex, czy włókno węglowe. Mosty dla fińskiej marki Marwe budowane są przez Peltonena. Z kolei Fischer w nartorolkach Carbonlite stosuje mosty wytworzone przy użyciu technologii podobnej jak w ich flagowych biegówkach. Szyny do nartorolek na bazie doświadczeń przy produkcji biegówek wytwarza także czeski Sporten.

Włókno węglowe

Carbon to najtrwalszy, ale też najdroższy komponent stosowany do budowy nartorolek. Na rynku możemy spotkać w pełni karbonowe konstrukcje o różnym stopniu skomplikowania. Od prostych rur prostokątnych wypełnionych pianką, po przemyślane i pieczołowicie zaprojektowane przez inżynierów twory, które integrują mosty, widełki, a nawet błotniki. Odpowiednie dobranie parametrów, grubości ścian i kształtu mostów z włókien węglowych pozwalają tworzyć konstrukcje elastyczne, doskonale imitujące zachowanie narty na śniegu, jak też lekkie i sztywne, wykorzystywane do ścigania się.

Cena

Istotną cechą, o której warto wspomnieć, jest cena. Im bardziej zaawansowana konstrukcja mostów i użyte doskonalsze materiały, tym cena jest wyższa. Zanim wybierzesz model nartorolek odpowiedni dla siebie, zastanów się, czy wykorzystasz właściwości konkretnego sprzętu. Na pewno nie warto oszczędzać na zdrowiu, jednak jeśli dopiero zaczynasz przygodę z nartorolkami lub będziesz z nich korzystać bardzo sporadycznie, warto przemyśleć, czy warto wydawać majątek na najdroższe rozwiązania. Zwłaszcza, że często przy znacznie korzystniejszych inwestycjach można otrzymać sprzęt o parametrach może niższych, ale niewiele odbiegających najdroższym modelom.